Foydalanuvchilar bilmagan hujumlar
Last updated
Was this helpful?
Last updated
Was this helpful?
Tarmoqda foydalanuvchilar foydalanayotgan paytda ham tahdidlar yashirin bo‘lishi mumkin. Siz kompyuteringizni ishlatib, internetda xotirjam sayr qilyapsiz, lekin tahdidlar mavjud. Bu tahdidlar ko‘zga ko‘rinmas, ammo ularning ta’siri katta bo‘lishi mumkin. Keling, shularning uchta eng keng tarqalgan turlarini ko‘rib chiqamiz: ARP spoofing, DNS hijacking va Man-in-the-Middle (MitM) hujumlari.
ARP spoofing — bu tarmoqdagi hujumchilarning sizning kompyuteringiz va router o‘rtasidagi ma’lumotlarni o‘g‘irlash usuli. ARP (Address Resolution Protocol) sizning kompyuteringiz va tarmoqdagi boshqa qurilmalar o‘rtasidagi aloqa ma’lumotlarini saqlaydi. Ammo xakerlar bu jarayonni o‘z nazoratiga olib, ma’lumotlaringizni o‘g‘irlashi mumkin.
Misol:
Tasavvur qiling, siz do‘stingiz bilan onlayn o‘yin o‘ynayapsiz. O‘yinda siz do‘stingizga ma’lumot yuborasiz, lekin o‘rniga raqibga boradi. Endi raqib sizning taktikangizni bilib oldi va yutib chiqdi. Bunday holatda o‘zingizni qanday his qilardingiz? Tarmoqda ham xuddi shunday: ARP spoofing orqali xakerlar sizning ma’lumotlaringizni o‘g‘irlab, o‘z foydasiga ishlatadi.
DNS hijacking — bu tarmoqda ishlayotganingizda sizni noto‘g‘ri manzilga yo‘naltirish usuli. DNS (Domain Name System) siz kiritgan veb-manzillarni IP manzillarga aylantiradi, lekin xakerlar bu jarayonga aralashib, sizni soxta saytlarga yo‘naltirishi mumkin. Bu esa sizni aldashga va ma’lumotlaringizni o‘g‘irlashga sabab bo‘ladi.
Misol:
Tasavvur qiling, siz bank saytiga kiryapsiz. "www.bankim.uz" manzilini terdingiz, lekin aslida xakerlar sizni "soxta-bankim.uz" degan manzilga yo‘naltirdi. Siz shubhalanmay, login va parolingizni kiritdingiz. Endi xaker sizning haqiqiy bankingizdagi hisobingizni boshqarishi mumkin!
Tasavvur qiling, siz sevimli do‘koningizdan qimmatbaho telefon buyurtma qilyapsiz. Lekin aslida xaker sizni "soxta do‘kon"ga yo‘naltiribdi va siz "qog‘ozdan yasalgan telefon" buyurtma berib qo‘ydingiz! Mana bunday soxta saytlarga tushib qolish mumkin. DNS hijacking ham sizni noto‘g‘ri manzillarga olib boradi va ma’lumotlaringizni xakerlar o‘g‘irlab ketadi.
Man-in-the-Middle (MitM) hujumi — bu ikki tomon o‘rtasidagi suhbat yoki ma’lumot almashuvini kuzatish va manipulyatsiya qilishdir. Xakerlar siz bilan muloqot qilayotgan odamning o‘rnini egallashi mumkin va bu orqali sizning barcha ma’lumotlaringizni qo‘lga kiritadi.
Misol:
Tasavvur qiling, siz do‘stingiz bilan maktabdagi tadbirga bog‘liq xabar yozishyapsiz. Lekin siz va do‘stingiz o‘rtasidagi barcha xabarlarni uchinchi odam kuzatib turibdi va hatto ba’zi xabarlarni o‘zgartirishi mumkin. Siz buni sezmay ham qolasiz, lekin bu odam sizning barcha sirlaringizni bilib oladi!
Siz Do‘stingizga "Ertaga kechki 5da kelyapman" deb yozdingiz, lekin xaker sizning xabaringizni "Ertaga kechki 8da kelyapman" deb o‘zgartirdi. Endi do‘stingiz sizni kutib qoladi, lekin siz umuman boshqa vaqtda kelasiz. Bu holatda do‘stingiz bilan kelishuvingiz buziladi! MitM hujumi ham xuddi shunday ishlaydi: xakerlar sizning ma’lumotlaringizni tarmoq orqali kuzatib, ularni o‘zgartirishi yoki o‘g‘irlashi mumkin.
Shifrlangan tarmoqlarni ishlating: Har doim HTTPS bilan himoyalangan saytlardan foydalaning va ommaviy Wi-Fi tarmoqlaridan ehtiyot bo‘ling.
VPN qo‘llang: VPN (Virtual Private Network) sizning tarmoqdagi ma’lumotlaringizni shifrlaydi va xakerlar uni kuzatolmaydi.
Yangi texnologiyalardan foydalaning: Har doim kompyuteringiz va tarmoq jihozlaringizni yangilab turing. Bu orqali yangi hujumlarga qarshi himoyalanish imkoniyatiga ega bo‘lasiz.
Shubhali saytlardan uzoq bo‘ling: Agar sayt sizga shubhali tuyulsa yoki u HTTPS bilan himoyalanmagan bo‘lsa, uni tark eting va ma’lumotlaringizni kiritmang.
